Rośliny pomagają nam dbać o zdrowie. Ale jak stosować zioła? Od wieków podawano je obróbce, która wzmacnia działanie składników aktywnych (części roślin rozpuszczano w wodzie, mleku, alkoholu, piwie, winie, oliwie… ). Tego typu przygotowane wyciągi nie tylko ułatwiały użycie surowców roślinnych (zarówno w pielęgnacji jak i spożyciu), ale wyciskały z roślin to co najlepsze. 😉
Jak stworzyć wyciągi roślinne?
Zioła możemy przerabiać na zimny wyciąg. Tego typu metodę stosuje się z roślinami wrażliwymi na wysokie temperatury. Zalewamy je zimną lub letnią wodą (zawsze przegotowaną) i pozostawiamy na dłuższy czas (jest uzależniony on od rodzaju rośliny) pod przykryciem do wytrawiania. Następnie przecedzamy i spożywamy.
Naparem roślinnym jest herbata, wystarczy zalać ją wrzątkiem (lub w przypadku herbaty białej i zielonej zagotowaną wodą) i zostawić do zaparzenia.
Możemy także przygotować napar. Do tego typu preparatów wybieramy surowce aromatyczne (kwiaty, pachnące liście). Naparu nie gotujemy. Zazwyczaj przygotowujemy go jak herbatę (zalewamy wrzątkiem lub gorącą wodą, w zależności od przepisu). Pozostawiamy pod przykryciem na 10-20 minut, przecedzamy. Napar ziołowy może służyć jako tonik na konkretne problemy skórne.
Wywar (odwar) jest z reguły przyrządzany z twardych części roślin (korzeni, kory, nasion, kłączy), które zostały rozdrobnione. Ten typ surowca trudniej się rozpuszcza, dlatego zalewa się go zimna wodą i gotuje (jeśli woda wyparuje można ją uzupełniać). Następnie płyn się przecedza i spożywa od razu. Wywary mają tendencje do mętnienia i wydzielania osadu po ochłodzeniu. W pielęgnacji bardziej sprawdzą się jako wcierki i okłady niż toniki.
Maceraty przygotowujemy zalewając rośliny wodą lub olejem w temperaturze pokojowej i odstawiamy na dłuższy czas. Ważne, aby naczynie nie przepuszczało światła (np. ciemne szkło). Maceraty roślinne na bazie wody odstawiamy na 12 godzin (przy delikatnych częściach roślin) i 24 godziny (przy twardych). Macerację stosuje się głównie przy roślinach, których składniki aktywne giną lub zmieniają właściwości pod wpływem wysokiej temperatury. Maceraty olejowe możemy zostawiać na dłużej (ok. 2 tygodni), następnie przechowywać w półprzezroczystym naczyniu. Maceraty na ciepło tworzy się krócej. Ale o maceratach za chwilę…
Z ziół możemy tworzyć również nalewki alkoholowe (macerujemy części roślin w alkoholu spożywczym przez 2-3 dni).
Sposób przygotowywania preparatów roślinnych pomaga łatwo włączyć je w suplementacji, stosować zewnętrznie oraz (co najważniejsze) wydobywa działanie składników aktywnych.
Grube części roślin (kłącza, korzenie, niektóre nasiona) należy pokroić i rozgnieść przed obróbką.
Napary odwary, maceraty wodne i alkoholowe są doskonałym wyborem przy wykorzystaniu właściwości ziół w przypadku różnych dolegliwości skórnych i wewnętrznych (oczywiście z zachowaniem wszelkich zasad ostrożności i po konsultacji z lekarzem).
Napary sprawdzą się podczas tworzenia domowych toników do pielęgnacji cery (z czystka, lawendy, nagietka, płucnicy, bzu). Odwary można używać do przecieranie podrażnień skórnych, jako kompresy lub dodatek do kąpieli leczniczych. Maceraty wodne również można stosować jako toniki oraz wcierki we włosy i skórę głowy.
Najbardziej wygodną formą stosowania wyciągów roślinnych w pielęgnacji jest macerat olejowy.
Jak stworzyć domowy macerat?
Olej roślinny nie tylko jest doskonałym rozpuszczalnikiem składników aktywnych, ale również odżywia i nawilża skórę i włosy. Warto więc, tworząc domowy macerat na konkretne dolegliwości, wybrać nie tylko zioła, ale i olej polecany do ich łagodzenia.
Macerat możemy wykonać na zimno (czas “dojrzewania” to ok. 2 tygodnie). Ta metoda sprawdzi się również jeśli wybrałeś olej zimnotłoczony. Sugerowane proporcje maceratu to 3 części oleju na 1 część suszonych ziół.
Suche części roślin spryskujemy przed maceracją alkoholem. Po 20 minutach przekładamy je do wysterylizowanego słoika, zalewamy olejem i odstawiamy w ciepłe i widoczne miejsce. Mieszankę należy codziennie potrząsać. Po 2 tygodniach macerat należy odcedzić i przelać do butelki szklanej z ciemnego szkła. Można go zakonserwować dodatkowo witaminą E.
Maceracja na ciepło trwa krócej bo 3 dni. Tak samo zalewamy zioła w słoiczku olejem a następnie podgrzewamy w kąpieli wodnej (temp. 60-70°C). Można podobnie jak przy wekowaniu położyć na dno ściereczkę kuchenną. Słoik trzymamy w kąpieli pół godziny. Następnego dnia ponawiamy proces. Trzeciego również podgrzewamy mieszankę a następnie przecedzamy przez gazę i przelewamy do butelki z ciemnego szkła. Kiedy całość ostygnie (do max. 35°C) możemy opcjonalnie dodać witaminę E.
Maceraty można stworzyć samodzielnie z suszonych ziół i proszków roślinnych lub wypróbować gotowe.
Można też wybrać gotowe maceraty (z dziurawca, arniki, żywokostu, nagietka, alg, czy marchwi).
Jakie części roślin stosuje się w fitoterapii?
Praktycznie wszystkie 🙂 Informacje o tym z jakiej części pochodzi dany proszek lub ekstrakt znajduje się w INCI.
- Owoc (Fructus, Fruit) – powstaje w roślinach wyższych, zawiera nasiona zalążni.
- Jagoda (Baca) soczysty, wielonasienny owoc (np. bez, borówka)
- Kora (Cortex) jesienią w korze gromadzą się składniki zbierane w liściach w ciągu lata. Zbiera się ją wczesna wiosna. Jest twarda więc należy ją najpierw drobno pokroić i rozbić w moździerzu.
- Kwiat (Flower, Flos) – występuje w roślinach nasiennych. Są organami rozmnażania zawierającymi hormony rozrodcze. Często wybrane kwiaty są w ziołolecznictwie stosowane jako środki hormonalne.
- Liść (Folium) – “pracownia chemiczna” roślin, odbywa się w nich proces oddychania. Zawierają dużo chlorofilu, soli mineralnych i witamin.
- Pąki (Gemmae) – związki liściowe tworzone przez rośliny na zimę. Zbiera się je w zimie lub przedwiośniu przed rozwinięciem się liści, wtedy są najbardziej wartościowe.
- Ziele (Herba) całe pędy rośliny pokryte zielonymi (jeszcze nie zżółkniętym liśćmi). Liście i kwiaty to najbardziej cenne części rośliny.
- Korzeń (Radix, Root) – część twarda, znajduje się pod ziemią, zawiera dużo składników mineralnych.
- Kłącze (Rhizoma) podziemne łodygi wyrastają z korzeni, magazynują materiały zapasowe.
- Nasienie (Semen, Seeed) przed użyciem w naparach i odwarach należy je rozbić (z wyjątkiem siemienia lnianego i gorczycy). Z nasion najczęściej są tłoczone oleje roślinne.
Bibliografia:
- J.Kozłowski, T.Wielgosz, J.Cis, Zioła z apteki natury. Polskie zioła dla zdrowia i urody, Wyd. Publicat, Poznań
- J.Rogala, R.Maciej, Zioła dla zdrowia i urody, Wydawnictwo Olesiejuk, Ożarów Mazowiecki, 2016.
- C.Manez, M.T.Lopez, Zioła w domu, czyli jak dbać o zdrowie w zgodzie z naturą, Wyd. Jedność, Kielce, 2012
Najnowsze komentarze